Các dạng bài tập hóa học 12 Chương 7 Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA

Các dạng bài tập hóa học 12 Chương 7 Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA Sách mới

tổng hợp các dạng bài tập Hóa học 12 Chương 7 (theo chương trình Kết nối tri thức với cuộc sống): Nguyên tố nhóm IA (kim loại kiềm) và nhóm IIA (kim loại kiềm thổ) – kèm theo hướng dẫn phương pháp giải từng dạng:

I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ

1. Nhóm IA – Kim loại kiềm (Li, Na, K, Rb, Cs, Fr)

• Tính chất chung: mềm, nhẹ, dễ cắt, ánh kim, dễ phản ứng.

• Phản ứng hóa học:

  • Với nước:
    $2M + 2H_2O \rightarrow 2MOH + H_2 \uparrow$

  • Với oxi: tạo oxit, peroxit hoặc superoxit.

  • Với halogen: tạo muối halogenua $MCl, MBr,...$

• Tính khử rất mạnh và tăng dần từ Li → Cs.

2. Nhóm IIA – Kim loại kiềm thổ (Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra)

• Cứng hơn, nặng hơn nhóm IA.

• Phản ứng hóa học:

  • Với nước (trừ Be và Mg yếu):
    $M + 2H_2O \rightarrow M(OH)_2 + H_2 \uparrow$

  • Với axit: sinh H₂
    $M + 2HCl \rightarrow MCl_2 + H_2$

  • Với oxi: tạo oxit bazơ $MO$

---

II. CÁC DẠNG BÀI TẬP THƯỜNG GẶP

Dạng 1: Viết phương trình phản ứng của kim loại kiềm, kiềm thổ

Ví dụ: Viết phương trình:

• Na + H₂O

• Ca + HCl

• Mg + O₂

• K + Cl₂

Cách làm: Nhớ đặc điểm phản ứng:

• IA → tạo MOH + H₂

• IIA → tạo M(OH)₂ + H₂

• Với oxi tạo oxit (hoặc peroxit với IA)

Ví dụ dạng 1 - Đề bài: Cho 2,3 gam natri (Na) vào nước. Tính:

1. Số mol khí hidro thoát ra.

2. Thể tích khí H₂ thu được (đktc).

Lời giải:

Phương trình phản ứng:

$$2Na+2H_{2}O\to 2NaOH+H_2\uparrow$$

1. Tính số mol Na:

$$n_{Na}=\frac{2,3}{23}=0,1\text{mol}$$

Từ phương trình, 2 mol Na → 1 mol H₂
⇒ 0,1 mol Na → 0,05 mol H₂

2. Thể tích khí H₂:

$$V_{H_2}=0,05\times 22,4=1,12\text{l}\acute{\text{ı}}\text{t (đktc)}$$

Dạng 2: So sánh tính chất hóa học – tính khử của các kim loại

Ví dụ: So sánh độ mạnh phản ứng với nước của Li, Na, K.

Cách làm: Dựa vào bán kính nguyên tử, năng lượng ion hóa → từ đó xác định mức độ dễ nhường e → tính khử tăng từ trên xuống trong nhóm.

Dạng 3: Bài toán định lượng (tính khối lượng, thể tích khí H₂ thoát ra)

Ví dụ: Cho 2,3 gam Na vào nước, tính thể tích khí H₂ (đktc).

Cách làm:

• Viết PTHH:
  $2Na + 2H_2O → 2NaOH + H_2$

• Tính mol Na, suy ra mol H₂

• Tính V: $V = n \times 22,4$

Dạng 4: Nhận biết các kim loại, dung dịch của kim loại kiềm và kiềm thổ

Ví dụ: Nhận biết các dung dịch: NaOH, BaCl₂, HCl, MgCl₂

Cách làm:

• Sử dụng phản ứng tạo kết tủa:

  • Ba²⁺ + SO₄²⁻ → BaSO₄↓ (trắng)

  • Mg²⁺ + OH⁻ → Mg(OH)₂↓ (trắng)

• Dùng quỳ tím (NaOH làm quỳ tím chuyển xanh)

Ví dụ bài tập dạng 4 - Đề bài: Có 4 dung dịch không màu: BaCl₂, NaCl, Na₂CO₃ và HCl. Hãy nhận biết từng dung dịch bằng phương pháp hóa học.

Lời giải:

Thí nghiệm 1: Dùng BaCl₂ nhỏ vào các dung dịch:

• BaCl₂ + Na₂CO₃ → BaCO₃↓ (trắng)

• BaCl₂ + HCl → không phản ứng

• BaCl₂ + NaCl → không phản ứng

Thí nghiệm 2: Dùng Na₂CO₃ nhỏ vào dung dịch còn lại:

• Na₂CO₃ + HCl → CO₂ + H₂O + NaCl (sủi bọt khí)

• Na₂CO₃ + NaCl → không phản ứng

Thí nghiệm 3: Dùng quỳ tím:

• Na₂CO₃: làm quỳ tím chuyển xanh → bazơ yếu

• HCl: quỳ tím hóa đỏ

=> Phân biệt được 4 dung dịch.

Dạng 5: Bài toán hỗn hợp kim loại kiềm/kiềm thổ phản ứng với nước hoặc axit

Ví dụ: Hòa tan hỗn hợp gồm Na và K vào nước, thu được 3,36 lít khí H₂. Tính khối lượng mỗi kim loại.

Cách làm:

• Gọi số mol từng kim loại

• Viết PTHH, lập hệ theo số mol H₂ sinh ra

• Giải hệ, tìm khối lượng.

Dạng 6: Bài toán kết tủa – hòa tan liên tiếp

Ví dụ: Cho dung dịch Na₂CO₃ vào dung dịch CaCl₂, sau đó thêm HCl dư.

Cách làm:

• Bước 1: Tạo kết tủa CaCO₃
  $Ca^{2+} + CO₃^{2-} → CaCO₃↓$

• Bước 2: Thêm HCl → kết tủa tan
  $CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O$

Dạng 7: Phân biệt kim loại nhóm IA và IIA qua phản ứng và màu ngọn lửa

Ví dụ: Làm sao phân biệt Na và Ca?

Cách làm:

• Phản ứng với nước: Na phản ứng mãnh liệt hơn.

• Màu ngọn lửa:

  • Na: vàng

  • K: tím

  • Ca: cam đỏ

  • Ba: xanh lục

XEM THÊM

Hóa học 12 Chương 7 Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA - Sách Mới

Luyện thi tốt nghiệp trung học phổ thông quốc gia môn Hóa Học